Ocena ryzyka zawodowego
Wykonywaniu pracy towarzyszą niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i organizacyjnych, likwidujących lub co na najmniej ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia zawodowe. Negatywnym skutkiem zagrożeń zawodowych w skali świata jest liczba 300 000 osób, które codziennie ulegają wypadkom przy pracy w tym: 30 000 osób ulega wypadkom ciężkim i 600 osób ulega wypadkom śmiertelnym. Właściwe rozpoznanie zagrożeń tymi czynnikami i związanego z nimi ryzyka stanowi podstawę do podejmowania działań profilaktycznych. Pracodawcy bądź pracownicy, zatrudnieni w małych i średnich przedsiębiorstwach, którzy samodzielnie podejmują się oceny ryzyka zawodowego, powinni dokładnie przeanalizować miejsce pracy i określić, co mogłoby spowodować wypadek lub niekorzystnie wpływać na ich zdrowie oraz przebywających i pracujących wspólnie innych osób. Temu zadaniu służy ocena ryzyka zawodowego.
Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany informować każdego pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Poinformowanie pracowników o ryzyku zawodowym i zasadach ochrony przed zagrożeniami powinno nastąpić przed przystąpieniem do pracy. Za jedną z form spełnienia tego obowiązku można uznać poinformowanie pracowników o rodzajach czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych, o poziomie (stężeniach, natężeniach) tych czynników, o wypadkach i chorobach zawodowych, a także o niezbędnych do zastosowania środkach ochrony. Wskazanym jest, aby w ramach tego szkolenia przekazać (przypomnieć) informacje w odniesieniu do specyfiki stanowisk i zakładu pracy. Informacja powinna być podawana każdorazowo, jeżeli zmieni się jakikolwiek czynnik wpływający na ocenę ryzyka zawodowego; mogą to być też np. przepisy prawa pracy. Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Powstanie określonego ryzyka na stanowisku pracy związane jest z występowaniem zagrożeń.
Sytuacją zagrażającą jest każda sytuacja, w której człowiek eksponowany jest na jeden lub więcej czynników.
Ryzyko zawodowe
Pojęcie ryzyka zawodowego zostało sprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp, w § 2 pkt 7. Przepis ten określa ryzyko zawodowe jako: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Zgodnie z tą definicją należy oceniać ryzyko zawodowe w odniesieniu do zagrożeń, które wydają się prawdopodobne, a niekoniecznie kiedykolwiek wystąpiły na danym stanowisku pracy.
Obowiązek oceny ryzyka zawodowego
Występowanie bezpiecznych warunków pracy na terenie zakładu oraz bezpieczne zachowania zatrudnionych osób w procesie pracy są wynikiem przyjętych i stosowanych norm, zasad bhp i przepisów ogólnie obowiązujących, jak również wewnątrzzakładowych.
Ocena ryzyka zawodowego i powiadomienie o nim pracowników jest obowiązkiem pracodawcy określonym w § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp.
Ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy
Ocenę ryzyka zaleca się przeprowadzić wybierając jedną z dostępnych metod
(może być to np. Risk-Score, Polska Norma 18002, Metoda pięciu kroków, PHA (Preliminary Hazard Analysis)).Bez względu rodzaj wybranej metody należy pamiętać, by metoda opracowania była zrozumiała dla pracowników. W wielu przedsiębiorstwach (np. handlowych, usługowych oraz w małych przedsiębiorstwach produkcyjnych) zagrożeń jest niewiele i są one łatwe do zidentyfikowania. Ich identyfikacja i ocena związanego z nimi ryzyka zawodowego powinny opierać się na zasadach zdrowego rozsądku. Dokonując oceny ryzyka zawodowego należy:
- Zidentyfikować zagrożenia.
- Ustalić osoby w narażeniu.
- Oszacować ryzyko zawodowe wynikające z zagrożeń i ocenić czy zastosowane środki ochrony są właściwe oraz czy należy podjąć jeszcze jakieś działania w celu dalszego ograniczenia tego ryzyka.
- Udokumentować wyniki oceny ryzyka zawodowego.
- Okresowo dokonywać przeglądu oceny ryzyka zawodowego i aktualizować ją jeśli zaistnieje taka konieczność.
- Zapoznać z jej wynikami pracowników oraz przedstawić im sposoby minimalizowania ryzyka zawodowego.
Cel oceny ryzyka zawodowego
Ocena ryzyka zawodowego ma na celu przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu pracy, która pozwoli na wykrycie zagrożeń. Służy to rozpoznaniu istniejących niebezpieczeństw, ich analizę a przede wszystkim wprowadzenie środków poprawiających warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika. Wiąże się to bezpośrednio z poprawą środowiska pracy i zmniejszeniem kosztów. Istnieje bowiem ścisła zależność pomiędzy właściwymi warunkami pracy a wydajnością pracy i końcowym wynikiem finansowym firmy poprzez ograniczenie liczby dni absencji, spowodowanych złymi warunkami pracy oraz wypadkami przy pracy. Ustawodawca wprowadzając poszczególne przepisy w zakresie oceny ryzyka zawodowego chce zmusić pracodawców do podjęcia wysiłków zmierzających do poprawy warunków pracy. Ponadto z przyczyn społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego występującego w poszczególnych zakładach, liczby wypadów przy pracy i chorób zawodowych. W tym celu nałożono na każdego pracodawcę obowiązek ścisłego dokumentowania wszystkich zagrożeń, wypadków i chorób zawodowych oraz prowadzenie w tym zakresie odpowiedniej dokumentacji.
Czynniki oceny ryzyka zawodowego
Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez o dłuższy okres mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany w stanie jego zdrowia a w konsekwencji doprowadzić do choroby zawodowej. Czynniki te dzielimy na cztery podstawowe typy:
Czynniki fizyczne
– hałas (ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas, ultradźwiękowy),
– mikroklimat,
– promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),
– promieniowanie jonizujące,
– promieniowanie laserowe,
– pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),
– pole elektrostatyczne,
– pyły przemysłowe,
– wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne).
Czynniki chemiczne
a) podział w zależności od działania na organizm ludzki
– substancje toksyczne,
– substancje drażniące,
– substancje uczulające,
– substancje rakotwórcze,
– substancje mutagenne,
– substancje upośledzające układ rozrodczy,
Czynniki biologiczne
– mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,
– makroorganizmy roślinne i zwierzęce.
Czynniki psychofizyczne
– obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
– obciążenie psychonerwowe.
Kto sporządza ocenę ryzyka zawodowego ?
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół (lub zespoły), w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, służba BHP, pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę (w tym osoby kierujące pracownikami) lub/i eksperci spoza organizacji. Wskazane jest, aby zespół zajmujący się oceną ryzyka zawodowego, składał się z osób które:
- znają i rozumieją zasady oceny ryzyka zawodowego,
- mają wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,
- znają zasady stosowania środków ochrony indywidualnej zapobiegających zagrożeniom,
- potrafią ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń.
Informacje niezbędne w procesie oceny ryzyka zawodowego:
- lokalizacja stanowiska pracy i/lub realizowanych na nim zadań,
- ilość osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria, takich np. jak kobiety w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne,
- stosowanych procesów pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,
- wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu wykonywania pracy przez pracujące na stanowisku osoby,
- wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,
- zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł,
- możliwych skutków występujących zagrożeń,
- stosowanych środków ochronnych,
- wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, a także awarii.
Kiedy należy sporządzić i zaktualizować ocenę ryzyka zawodowego
Przegląd i aktualizację oceny ryzyka zawodowego przeprowadza się wówczas, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swoją aktualność lub gdy nastąpiły zmiany w przebiegu procesu, a w szczególności, gdy:
- stworzono nowe stanowiska pracy,
- wprowadzono nowe maszyny lub urządzenia,
- wprowadzono zmiany w organizacji pracy,
- dokonano modernizacji maszyn, urządzeń lub obiektów,
- zmieniły się warunki środowiska pracy,
- zmienił się proces technologiczny,
- wprowadzono zmiany w stosowanych środkach ochrony zbiorowej lub indywidualnej,
- zmieniły się przepisy,
- pogorszyły się wskaźniki wypadkowości lub nastąpił wzrost chorób zawodowych,
- poprawiły się wskaźniki wypadkowości lub nastąpiło zmniejszenie liczby chorób zawodowych,
- ujawniły się nowe zagrożenia (wcześniej np. przeoczone czy pominięte),
- po zaistnieniu wypadku przy pracy na danym stanowisku lub minęły dwa lata od ostatniej aktualizacji oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku.
Ocena ryzyka zawodowego - Najczęściej zadawane pytania
Co to jest ocena ryzyka zawodowego BHP ?
Ocena ryzyka zawodowego jest dokumentem określającym wyniki procesu identyfikacji, analizy i oceny zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w miejscu pracy. Ten dokument zawiera informacje na temat potencjalnych zagrożeń, które mogą występować na poszczególnych stanowiskach pracy lub w danym zakładzie pracy, oraz ocenę ryzyka z nimi związanych.
Czy ocena ryzyka zawodowego jest obowiązkowa ?
Tak, obowiązek sporządzenia oceny ryzyka zawodowego spoczywa na pracodawcy
Kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego ?
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza pracodawca, lub zespół powołany przez Pracodawcę
Kto zatwierdza ocenę ryzyka zawodowego ?
Ocenę ryzyka zawodowego zatwierdza Pracodawca.
Co ile lat należy aktualizować ocenę ryzyka zawodowego ?
Ocenę ryzyka zawodowego należy aktualizować co najmniej raz na dwa lata
Ile kosztuje ocena ryzyka zawodowego ?
Ceny mogą być różne w zależności od charaktery prowadzonej działaności, lokalizacji, liczby zatrudnionych, ilości stanowisk stosowanych urządzeń maszyn, substancji chemicznych czy ogólnego środowiska pracy.
W jakich branżach przeprowadza się Ocenę ryzyka zawodowego ?
Ocena ryzyka zawodowego na budowie, różni się od oceny ryzyka zawodowego w zakładzie produkcyjnym, fabryce czy biurze. Obowiązek opracowania oceny ryzyka zawodowego nie ogranicza się do konkretnej branży.